La lüna giösta
Commedia in dialetto mantovano
Tre atti di Franco Zaffanella
Pinzolo – Goito – Gabbiana – Pur – Enguiso – Bezzecca – Vicomoscano
Personaggi
Giovanni Sartori – Il padre
Doretta Villani – Madre
Marcella Sartori – La figlia
Rosa Doriani – Mamma di Doretta
Arnaldo Coffani – Fidanzato di Marcella
Carlin Romani – Amico di Rosa
Luigina Nolli – Madre Armando
Corrado Peroni – Dottore e amico di famiglia
La difficoltà di comunicazione fra i componenti di questa famiglia, impedisce loro di poter condividere gli eventi e le necessità in modo sereno e nella maniera più logica. Questo fa si che si attuino delle azioni insensate, che li portano a creare situazioni paradossali.
Scena 1
Rosa a seguire Giovanni
(Nonna Rosa cammina con un bastone nella stanza, lamentandosi continuamente, poi gli cade il bastone)
ROSA – Ma vardè, Giuvan! Giuvan!
GIOVANNI – (Entrando. Tiene sempre un cappello in testa) Cusa gh’èt?
ROSA – Ve che ca mè cascà al bastun.
GIOVANNI – Parchè a ciamat mia tu fiöla?
ROSA – Ma lasla sta cl’agh na da fa le.
GIOVANNI – Le, me no inveci, pu at saresi buna anca te a töl sö, mia ch’at gabia al servitur, at gh’è la schena püsè buna dla mia. (Raccoglie il bastone e lo da a Rosa)
ROSA – Se, ma bisogna cla spara par quand sarò vècia.
GIOVANNI – Se casu su me ca gh’hu da sparà la schena par quand a sarò vec, te cara at sé ša in zona “Cesarini”.
ROSA – Ma qual Cesarini?
GIOVANNI – Eh qual Cesarini.
ROSA – Vè Giuvan, me at ciami pö va ben! Th’am farlochi so sempar ad dli robi cha capesi mia, l’era mei che mè fiöla la ma scultes, che sl’era par me a tl’avresi vesta gnanca cun al binocul.
GIOVANNI – Ah ma grasie, bèla riconoscensa, la prosima volta th’at rangi, at pö fa sensa ciamam.
Scena 2
Rosa – Giovanni – Doretta
DORETTA – (Entrando in scena) Ach siom, sempar dre a bruntulà vuatar du.
ROSA – Culpa sempar dal tu om vè. Giovanni dalle bande nere, ansi Giuvan cun al capèl sempar in testa, cha sla cava gnanch quand al va a lèt.
GIOVANNI – Ma lasa le, me cha vegni che a iutala. Prova stagh a dre te a tu madar na buna volta! (Esce)
DORETTA – Oh ma sta mia rabit, e te lasa le da stigal, ch’at vedi cl’è sempar arvers ca su mia, al gh’ha sempar la luna storta.
ROSA – Ah ma l’è tu da cucà, tè vulì spusal, a tl’evi det me cl’era an lunatic.
DORETTA – Na volta.
ROSA – Se na volta, ades l’è pegiurà.
DORETTA – Ades scusa cusa vèt a tirà man, cl’è vintisinch an ca soma spušà, pu lu spusà me, va ben.
ROSA – Certu, cun me al sares cambià ad sicur.
DORETTA – Cuma tè cambià al pupà, talsè i’ultimi paroli cla det prema da morar.
ROSA – Cusa vot ch’am ricorda, al ma sempar vulì pran ben tu padar.
DORETTA – Ohh, infati sa th’at ricordi mia al teva mandà da via al cul.
ROSA – Varda sas pöl sentar parlà atse na fiöla.
DORETTA – At lasi le alura, ch’at vö sempar vigh rašun.
ROSA – Cume te. (Suona il campanello d’ingresso e Doretta va ad aprire ad Arnaldo fidanzato di Marcella)
Scena 3
Doretta – Rosa – Arnaldo
DORETTA – Ciao.
ARNALDO – (Entrando) Buongiorno, non c’è Marcella.
DORETTA – Ades la vaghi a ciamà, l’è in curt cl’è dre stendar i pan.
ARNALDO – Grazie. (Doretta esce a chiamare la figlia e Arnaldo rimane con Rosa)
ARNALDO – Mi posso accomodare qui signora Rosa?
ROSA – (Rosa non ha grande stima di Arnaldo) Sentat induva th’agh né voia.
ARNALDO – Grazie signora Rosa.
ROSA – Varda se mè fiöla la gh’ha da catà föra n’imbambì dal genar.
ARNALDO – Come ha detto?
ROSA – No disevi ch’at gh’è na bèla cravata.
ARNALDO – Grazie signora Rosa, l’ho scelta personalmente, sa si adatta un po al mio carattere, aperto e disponibile con tutti, anche la cravatta può esprimere la personalità di una persona. (Dicendo questo si aggiusta, la cravatta, i capelli, si siede bene sulla sedia)
ROSA – Ades le dre fa an rumans in sli cravati. Varda che facia d’indurmens (Lo dice scostata da Arnaldo che non sente, intento a sistemarsi bene e mettersi in ordine) Se giöstat ben ch’at sé bèl.
ARNALDO – Con Marcella siamo proprio una bella coppia, fatti uno per l’altra, non crede signora Rosa?
ROSA – Se, se, na bèla copia . . . cume du curnac. (Tra sé)
ARNALDO – Pensare che Marcella non mi piaceva per niente, poi tac, all’improvviso è scoppiato l’amore.
ROSA – E tac nuatar soma restà töti ciavà.
ARNALDO – Cosa ha detto? Mi scusi, parla piano e non la sento signora Rosa.
ROSA – U det par furtuna che è scoppiato l’amore.
ARNALDO – (Alzandosi e avvicinandosi a Rosa) Poi signora Rosa non so se Marcella o sua mamma le hanno detto la novità.
ROSA – (Voltandosi disgustata) Vacca miseria sa gh’ha spösa al fià.
ARNALDO – Come?
ROSA – U det ch’hu sentì nisuna nuvità.
ARNALDO – Allora mi scuso, forse non dovevo neanche pronunciarmi, perché è una cosa un po delicata. (Rimanendo in piedi vicino a Rosa, che ovviamente non gradisce la sua vicinanza)
ROSA – Se ma al s’acomuda, cl’è mei.
ARNALDO – Ah mi scusi, forse ha sentito il profumo del mio nuovo collutorio al rosmarino.
ROSA – Ciamal prufom.
ARNALDO – E’ molto efficace contro il tartaro.
ROSA – Ach credi ben, cun dla roba dal genar at sé bun da cupà anca vaca. (Rientra Doretta con Marcella, si salutano e si mettono a confabulare tra loro lasciando Rosa in disparte)
Scena 4
Rosa – Arnaldo – Marcella – Doretta
ROSA – Oh vè a gh’è al congresso di Vienna, l’è mèi che me vaga, stegh anca visin chal v’inprufoma ben, valà Marcèla ca tè cata sö na bèla bugada. (Ride ed esce)
DORETTA – Disì ben vuatar ma digal a tu padar l’è mia facil, talsè cuma lè, sempar nervus e arves cha su mia cuma al la pöl tö.
MARCELLA – Però mama prema o poi bisogna digal.
ARNALDO – Se volete glielo posso dire io.
DORETTA – Par carità, at magna cume al pan bascot!
ARNALDO – Ma la pancia cresce, non può nasconderlo ancora per molto.
DORETTA – Al so ma bisogna spetà chal gabia la lüna giösta.
MARCELLA – Se quand’èl chal gh’ha la lüna giösta, e se gh’hal fom di par la nona?
DORETTA – Ma cherasa, ch’iè sempar cume can e gat.
ARNALDO – Potremmo scrivergli una lettera.
MARCELLA – Arnaldo par piaser, a stoma in ca insiem e gh’om da mandagh na letra? Cuma at fa a vegnar in ment dli robi dal genar.
ARNALDO – Eh am leva sugerida me madar.
MARCELLA – Figuromas sa gh’è mia ad meš tu madar, va ca tu bèla det ancor che tu madar bisogna che na qual volta la tegna la boca serada!
DORETTA – Dai stè mia tacà da lit ades.
MARCELLA – Va ca tacom mia da lit, l’è che quand a salta föra su madar, an vegn li scalmani anca sa su incinta, sarò mia an bèl fenomeno?
(Suonano all’ingresso. Doretta va ad aprire all’amico dottore Corrado)
Scena 5
Doretta – Marcella – Arnaldo – Corrado
DORETTA – Oh ma ciau Curado, ve dentar. (Il dottore Corrado entra salutando tutti)
MARCELLA – Nuatar a gh’om d’andà dal fiurista né mama, as vedom dopo, arrivederci dottore.
ARNALDO – Buongiorno, arrivederci.
CORRADO – Arrivederci, ma speri da mia vi disturbà.
DORETTA – No, ca disturba l’è sul al dutur . . . ma Diu! Te at sé dutur! (Ridono) Sentat šo valà.
CORRADO – Grasie, incö a gh’hu voia ad fa gnint.
DORETTA – Alura a vagh a vagh a metat sö an cafè, chisà cat ciapà l’antun da partar.
CORRADO – Grasie, sa thal fè al bevi vulentera.
DORETTA – Alura scusa a vagh a metal sö.
CORRADO – Se grasie, fa pör. (Doretta esce e Corrado rimane solo, rientra Rosa)
Scena 6
Corrado Rosa
ROSA – (Entra e non si accorge di Corrado) A vulevi fa an sunin, ma su mia buna da serà n’oc, mè restà in dal nas la spösa da chal bigul la.
CORRADO – Buongiorno Rosa.
ROSA – Oh a gh’è al dutur, va che me a stagh ben né.
CORRADO – Va cha su gni a visità nisun, pu vedi cha ta stè ben.
ROSA – A stagh ben, però at ghesi da savì cusa boi dentar in cla testa che. Duvì supurtà quel ca suporti, tal savrè che mè neuda la sé fata murusa cun sta Arnaldo.
CORRADO – Al so, l’era che anca prema, ben cusa gh’è?
ROSA – Ma l’èt vardà ben? Ma cusa gh’hala catà mè neuda in uno acse, èt mai vesta cuma sleca sempar, second me al pend anca an po.
CORRADO – Ma no, me am par chal vaga via dret.
ROSA – Ma capesum quel ca vöi di, cus’èt studià par gninte.
CORRADO – Ah t’intendevi na pendenza d’atar genar.
ROSA – Ehh, pu èt mai sentì che fia ca spösa chal gh’ha?
CORRADO – Al gavrà l’alitosi.
ROSA – Ma quala scoliosi.
CORRADO – No l’alitosi!
ROSA – Cus’èl? Ben comunque basta ch’al ma staga a la larga, no parchè a glu anca det.
CORRADO – Ma te cusa th’at preocupat, al gh’ha mia da basat te. (Ride)
ROSA – Ah ma certu, me sul a pensagh am vegn scaresa.
CORRADO – Però u sentì quel anca par te, i ma det cha gh’è un ca ta sta dre.
ROSA – Ma valà. (Indispettita) Pu sa fos anca vera cusa gh’è? A fagh mia gnint da mal, su mia na vècia rimbambida cuma pensa mè šenar.
CORRADO – Ma certu, agh mancares atar.
ROSA – Però am racumandi, cha ta scapa mia da di quèl che in casa, che mè fiöla la sa scandalisa subit e su mia cusa l’è buna da fa.
CORRADO – Va ben, cusa vöt cha vaga a di.
ROSA – Sculta Curado, ta mè fat vegnar in ment na roba, e intant ch’at sé che vulevi dmandatal.
CORRADO – Ma di pör Rosa, sta mia vigh di riguard.
ROSA – Sares che . . . an po am vargogni vè, parchè insoma . . .
CORRADO – Ma dai l’è na vita ch’as cunusoma, at pö parla cuma th’agh né voia.
ROSA – Sares par via dal mè murus . . .
CORRADO – Ahhh, al gh’è dabun alura.
ROSA – Ehhhh.
CORRADO – E cusa gh’al al tu murus?
ROSA – Ehhhh . . . a gh’hu vargogna a dil . . . al gavres bisogn, ad n’aiutino . . . insoma (Attimo di pausa i due si guardano)
CORRADO – Cosa?
ROSA – Capesum, par vigh püsè . . .
CORRADO – Aahh u capì, bastava cha th’am disesi ch’at vö dal viagra.
ROSA – Sssss . . . cha senta mia an qualdun.
CORRADO – Gh’è nisun, chi vöt cha senta, comunque at farò vi na qual pastiglia valà.
ROSA – Grasie Corado, grasie, acqua in boca né.
CORRADO – Ma se. (Entrano Doretta con il caffè da servire e il marito Giovanni)
Scena 7
Rosa – Corrado – Doretta – Giovanni
DORETTA – An bèl cafè a st’ura l’è quel chagh völ. (Corrado e Giovanni si salutano) An vulevat anca te mama?
ROSA – Cherasa, su bèla nervusa abastansa.
GIOVANNI – Se valà, sta mia beval cl’è mèi.
DORETTA – L’è vera, gh’u gnanca pensà.
ROSA – Senti chi parla, che vuatar gh’i sempar a dli luni che quela cha gh’è in ciel la fa redar. (Indispettita)
CORRADO – Certu che a te Rosa as pöl di gnint.
DORETTA – E’t vest.
ROSA – Ohhh.
CORRADO – Ben ades a bevom al cafè Giuvan.
GIOVANNI – At sicur. (Sedendosi)
DORETTA – Vagh föra cha gh’u da fni da stendar, vèt mama?
ROSA – No stagh che, föra gh’è fred.
CORRADO – Grasie dal cafè Doretta.
DORETTA – (Uscendo) Ma gnint, ciao.
GIOVANNI – Alura Corado gh’èt mia na qual nuvità da cuntam, te cun al mester ch’at fè th’an vegni a savì dli nuvità, di petegules.
CORRADO – Ma gnint, che nutisia a vöt ca gabia.
GIOVANNI – Oh sta mia dim ch’at gh’è nisuna nutisia da cuntam, magari picantina.
CORRADO - Se, agh sares quèl . . . (Rosa cerca di far capire con dei gesti di non dire nulla delle sue cose)
ROSA – Sssssss . . .
CORRADO – Agh n’avres ona bèla.
ROSA – Ssssss . . .
GIOVANNI – (Rivolto a Rosa) Scultum sèt dre pruvà la dentera nova?
ROSA – Ma quala dentera, curiusun ch’at sé atar, ch’at vöt sempar savì li robi, ma al gh’ha gnint da cuntat, né Curado ch’at gh’è gnint da cuntagh?
CORRADO – Eh no, gh’hu mia nisuna nuvità.
ROSA – E’t sentì curiusun.
GIOVANNI – Sa ta mè pena det cha th’agh nevi öna, ta scultarè mia la Rosa, cusa t’interesa te, cusa at vegn in bisaca s’am cunta quel.
ROSA – Ma valà ch’at sé an curiusun, e pu ades a vagh via parchè ca parlà par gnint iè sul i’asan. (Si appresta ad uscire)
GIOVANNI – U mai sentì n’asan parlà.
ROSA – Ascultat alura. (Esce)
CORRADO – Tu suocera l’è propria an bèl pivrin ah?
GIOVANNI – Pivrin? At vurè di pivrun, ma l’è sempar gnint cunfrunt a mè muier, cla gh’ha sempar da cli luni cha su mia.
CORRADO – Oh ma na qual volta la gavrà la lüna giösta.
GIOVANNI – Eh dmatina, pensa cha gavres na roba da digh e speti sempar cla gabia la luna giösta, parchè l’è na roba an po delicada e su mia cume la la pöl tö, però cati mai al mument giöst.
CORRADO – Ognun a gh’ha la su crus.
GIOVANNI – Sculta ma te püdresat mia dam na man?
CORRADO – Me? Cusa vöt cha posa fa me.
GIOVANNI – L’è an po chagh pensi, gavresat mia quèl da dam . . . par calmala an po?
CORRADO – Ma dai Giuvan, cuma fagh a dagh quèl par calmà tu muier. As pöl mia.
GIOVANNI – Ohh dai, th’am de na qual pastiglina, gla meti in dla mnestra, atseta dopu pos parlagh sensa paura.
CORRADO – E’la na roba acse importante ch’at gh’è da digh?
GIOVANNI – Ah ma pos anca dital, a vures vendar cl’apartament cha gh’hu le in piasa Masini, ma mè muier la völ mia savigan, se a pudes parlagh in an mument induva l’è bèla calma, chisà cha gla cava a cunvinsla. Dai Curado dam quèl.
CORRADO – Vaca miseria th’am vö fa fa dli robi chat sé ch’iè mia regulari, comunque valà at purtarò quèl cha pos andà ben. Varda che questo l’è an piaser ch’at fagh, ma ch’as vegna mia savì in gir na roba dal genar né.
GIOVANNI – Figurat, ma schersat, a gh’hal digh a nisun.
CORRADO – (Alzandosi) Va ben, ades a vaghi parchè gh’hu d’andà a veršar l’ambulatori.
GIOVANNI – Grasie Curado, me alura am fidi ad te, portum a dla roba cha vaga ben.
CORRADO- A vardarò dai, grasie dal cafè. (Si salutano e Corrado esce)
GIOVANNI – Buna, chisà che cun na qual pastiglina agh la cava a sistemà cla facenda che, mè muier quand a l’è al mument cl’è bèla calma, me a gh’al dighi. (Si esercita per come dirglielo) Varda Doreta chu pensà da vendar l’apartament, gh’u ša quel ca la cumpra, an bun presi anca, quindi a fom l’afari. Va ben Dureta? Le cla sarà mesa imbambida da li pastigli cusa vöt cla diga, la farà gnanca na piega. (Suonano all’ingresso, Giovanni va ad aprire a Carlin)
Scena 8
Giovanni – Carlin a seguire Rosa
GIOVANNI – Oh Carlin, cusa fèt che? Ma ve dentar. (Si salutano e Carlin entra)
CARLIN – Sculta su gni a ca tua parchè i ma det ch’at gh’è al decespugliatore.
GIOVANNI – Certu cha glu.
CARLIN – At pudresi mia prestamal?
GIOVANNI – Ma se, sat gh’è ad bisogn, a vagh a tötal subit.
CARLIN – Grasie Giuvan ta speti. (Giovanni esce e Carlin si guarda attorno, guarda fuori dalla finestra, poi va vicino alla porta interna e chiama Rosa)
CARLIN – Rosa! Rosa! (Rosa entra con il suo bastone, preoccupata perché ha riconosciuto la voce di Carlin)
ROSA – Ben ma cusa fèt che? Sèt gni mat a vegnar che in ca mia!
CARLIN – Ma vulevi vedat, e cun na scusa ades u mandà via Giuvan, ma sat gh’è al bastun.
ROSA – Varda cl’è sul da belesa! Cusa tè saltà in ment da vegnar che, talsè ca sa gnint nisun.
CARLIN – Ben ma va cha fom gnint da mal vè, dam an basin dai.
ROSA – Se an basin, cha sa vegn dentar mè fiöla soma a post.
CARLIN – Oh quanti föli dam an basin dai. (Avvicinandosi)
ROSA – Ma lasa le d’insistar, quand that meti at sé an martèl mia da redar. (A questo punto rientra Giovanni con il decespugliatore e di due si ricompongono)
Scena 9
Rosa – Carlin – Giovanni
GIOVANNI – E’cu al decespugliatore.
ROSA – Da fa?
GIOVANNI – Am la dmandà Carlin.
CARLIN – L’è vera, però Giuvan, su mia cusa am sia gni in ment, ades ch’agh pensi me a ca a gh’hu gnanca an cespuglio.
GIOVANNI – Alura cusa am lèt dmandà da fa?
CARLIN – Eh scusa né, sarà culpa dal fred ch’am da a la testa.
GIOVANNI – Senti che ragiunament, ma va da via i pe! (Ripone il decespugliatore)
CARLIN – Ben vè me a vagh alura, al decespugliatore an seruv mia, quindi . . .
GIOVANNI – Eh quindi, che robi de. (Carlin esce e lo salutano) Ma va che gent ca gh’è in gir de, as presenta che, cl’è mai gni in ca nostra, al ma dmanda al decespugliatore e dopu al dis ch’agh seruv mia, ma agh dit gnint?
ROSA – Cusa vöt ch’agh diga, al cunosi dal se e dal no.
GIOVANNI – Ma at parla na roba normale?
ROSA – As sarà sbaglià.
GIOVANNI – As sarà sbaglià? Valà che vuatar vec a gh’i la testa cla va par su cunt.
ROSA – Qual vec vè?! Va che me, e pu anca Carlin foma gnamo part da cla categuria le.
GIOVANNI – Alura pudì fa dumandi ch’iv tös subit.
ROSA – Cuma at sé simpatich. (Entra Doretta)
Scena 10
Giovanni – Rosa – Doretta
DORETTA – Ancora gh’i quèl da di.
ROSA – Cuma as fa a tasar, quand at senti di penser dal genar! Ad duvresi cunosal ben anca te al tu om.
DORETTA – Ohh, sculta putost cus’èl gni fa Carlin?
GIOVANNI – Ma gnint ch’al le al gh’ha la testa cl’è partida.
DORETTA – Pensa chi ma det ch’al gh’ha na murusa.
GIOVANNI – Ma chi chal le? Agh völ sul n’imbecile par andà insiem a un acse.
ROSA – Ma chi, cusa sèt te!
DORETTA – Oh mama par fin ch’at sapia chi l’è la su murusa.
ROSA – Cusa vöt ca sapia me chi l’è la su murusa.
DORETTA – Però varda se a la su età al gh’ha da vigh na murusa.
ROSA – Parchè cusa gh’è al gh’ha la mè età.
DORETTA – Apunto mama, cume se te ades at gh’esi da vigh al murus. (Ride)
ROSA – Eh redi? Pensat cha sapia da butà via!?
GIOVANNI – Va che tu madar Dureta, l’è cume al nimal, as böta via gnint. (Ride)
ROSA – Redi, redi anca te, cusa vöt savì, varda putost che rispet ch’at gh’è par me.
DORETTA – Te basta ch’at diga a d’iasnadi ch’at sé a post. (Rivolta a Giovanni)
GIOVANNI – Oh as pöl gnanca schersà.
ROSA – Se, schersa, schersa . . . (Esce)
DORETTA – Ades la sla tös, cl’at pianta da chi mus. Ma tasar no.
GIOVANNI – Parchè le èla öna cha tas? Cla gh’ha na lengua lunga fina a Scursarol, d’altronde l’è cume te parchè th’agh sumigli.
DORETTA – At pareva cha th’am tiresi mia in bal me, a vagh anca me atseta a vardom cun chi ta tla tö. (Esce)
GIOVANNI – Oh som sempar cun a dli foli dal genar, ma at vedrè ch’at dagh mè quel cha va ben, atseta th’at calmi e at fagh mandà šo quel ca vöi fa, se, la meta si avvicina.
FINE PRIMO ATTO
***
SECONDO ATTO
Scena 1
Luigina a seguire Doretta
(Luigina è seduta in attesa che Doretta gli porti il caffè, nell’attesa compie diversi gesti del tutto simili al figlio Arnaldo: Si aggiusta bene sulla sedia, si sistema la sottana, poi si aggiusta i capelli, ecc. Poco dopo entra Doretta con il caffè).
DORETTA - E’cu an bun cafè.
LUIGINA – Grasie siura Doreta, agh l’èt ša det al tu om par i nostar fiöi?
DORETTA – Eh no, bisogna ca speta la luna giösta.
LUIGINA – Ah ma varda da digal prest, che atseta i prepara l’apartament.
DORETTA – Infati, visto cha gloma vöd.
LUIGINA – L’è anca na furtuna, parchè me stagh propria le visin.
DORETTA – Cusa centra?
LUIGINA – Come cusa centra, parchè quand i gavrà al pütin e i’andrà a lavurà, pos tegnagal me.
DORETTA – Sl’è par quel i pöl lasamal anca a me.
LUIGINA – Se, ma sicome l’è propria le višin, iè püsè comud vegnar da me. Pü talsè, insoma, an pütin . . . al gh’ha bisogn da cresar ben . . .
DORETTA – Ahh, parchè sal vegn che in ca mia cresal mal?
LUIGINA – No, però talsè, an pütin bisogna chal cresa in an cert ambiente, cun n’educasiun adeguada, responsabile . . .
DORETTA – (Alzandosi arrabbiata) Parchè che cusa pensat ch’agh sia di Zulù! Ohh!!! Ma che discurs a fèt? I duvres purtal da te, parchè at sé te ca l’educa ben!?
LUIGINA – Oh ma cusa gh’è? Sta mia rabit.
DORETTA – No ma me am rabesi mia, varda ch’at canceli da la mè parentela prema amò d’adventagh.
LUIGINA – Ben dai, na qual volta al pütin i la purtarà anca da te. Pü sèt cha gh’hu ša det a mè fiöl che nom dagh: sl’è an masch i la ciama Rinaldo come al mè puvar nonu, se inveci l’è na femna Maria Assunta parchè me su tant devota a la Madona dli Grasi.
DORETTA – Ah, anca me su tant devota a la Madona dli Grasi, se ades l’am fes na grasia, agh purtares an cer gros cume an palun dal luce. Pu sèt cusa at dighi: sicome a parturì sarà mè fiöla e mia tu fiöl, sarà le se casu a dagh al nom.
LUIGINA – Ben ma scultum, bisogna pör dagh di cunsigli a sti pütèi.
DORETTA – An cunt però l’è da di cunsigli, e an cunt a l’è pretendar.
LUIGINA – Oh pretendi, l’è sul na questiun da bun sens, e po se al pütin im la lasa a me, oltre a vigh n’educasiun come si deve, al vegn anca in na casa urdinada e pulida . . . (Interrotta da Doretta)
DORETTA – L’è vera, at gh’è rašun, nuatar che stom in na stala. Ma sèt dre schersà u dit dabun?!
LUIGINA – U capì cl’è mèi ca vaga, at sé mia buna da capì quel ca vöi di, a gnarò an qual mument induva at sarè püsè calma.
DORETTA – Calma? At pretendi ca staga calma anca!
LUIGINA – Ma valà, digal pütost al tu om, acse i parecia l’apartament.
DORETTA – Gh’al dirò, gh’hal dirò. Te varda da mia pö vegnar in ca mia a fa di discurs dal genar cl’è mèi.
LUIGINA – Ma se, cusa u det insoma, e sta mia preocupat par via d’aredà l’apartament, agh daghi me i cunsigli ca va ben. (Esce)
DORETTA – Ma certu, par furtuna th’agh sé te, la principessa di Monaco, ma va da via al cul! Varda cusa am toca sentar, sul le la sa cume tirà sö an pütlet, l’è pu la gh’ha da digh töt quel chi gh’ha da fa, mama mia che gata la sé catada mè fiöla! (Suona il campanello d’ingresso. Doretta va ad aprire al dottore Corrado, si salutano e Corrado entra)
Scena 2
Doretta – Corrado
CORRADO – A gh’è Giuvan?
DORETTA – No, e verament a su gnanca induva lè.
CORRADO – Ben l’è listes. Vè u vest la Luigina cl’andava via a gamba alvada.
DORETTA – O varda, sta gnanca numinala, lè pena stada che e la det da cli robi, ch’iè gnanca da ripetar.
CORRADO – Eh la sda la su impurtansa.
DORETTA – Se ca le la pensa da esar la püsè furba ad töti.
CORRADO – L’è a post tu fiöla cun na suocera acsé.
DORETTA – E nuatar cusa credat, agh n’avrom da mandà šo.
CORRADO – Agh völ pasiensa e sta mia rabit.
DORETTA – As fa prest a dil. Scultum intant ch’at sé che vulevi dmandat an piašer sat pö.
CORRADO – Dim pör Dureta.
DORETTA – A gh’hu an prublema, in dal sensu cha gh’avres da digh na roba al mè om, e su mia cuma al la tös, l’è sempar nervus, e vulevi dmandat sat pudevi dam qualcosa, su mia . . .
CORRADO – An calmante.
DORETTA – Brau, an calmante sares quel ch’agh völ, acseta pos parlagh sensa paura chal salta sö cume al solit.
CORRADO – Ma se dai, at farò vi quèl, anca a te . . . (Interrotto da Doretta)
DORETTA – Come anca te?
CORRADO – No, vulevi di atseta, sensa riceta, l’impurtant l’è ca ta gh’al diga a nisun.
DORETTA – Ma par carità Curado, a chi vöt ca gh’hal diga. Grasie, at sé mia che piaser th’am fè, anca te sta mia dil a nisun.
CORRADO – Par forsa. Doreta sa th’al fagh mia me an piaser chi vöt cha thal faga, ades però a vagh, digh al tu om cha su gni, pos mia pö restà che, ciao.
DORETTA – Ciao Curado e grasie ancor. (Corrado esce) Oh se töt a va ben finalmente pos digh al mè om par la Marcela. Agh dirò: “ Vè Giuvan varda che la nostra pütèla l’è incinta, se vè, dventom noni. E visto chi gavrà da spusas, om pensà chi va in dl’apartament ca ghoma in piasa, mèi da chal le. E lu chal sarà bèl calmu al pudrà sul di da se. Ah forsi lu propria pensada giösta”. (Rientra)
Scena 3
Marcella – Arnaldo – Rosa
(Entrano in casa Marcella con il fidanzato Arnaldo, a seguire Rosa)
MARCELLA – Am sa che tu madar la met trop al bec in dli nostri robi.
ARNALDO – Sai com’è, è sempre prodiga di consigli.
MARCELLA – Più che consigli l’im par pretesi, la vures scegliar le al culur dli nostri camari, l’am par n’esagerasiun.
ARNALDO – Si, però non potrai negare che ha buon gusto.
MARCELLA – Sculta Arnaldo varda che tu madar la gh’ha sul da lasà le, sinò su mia cuma la va a fni tra nuatar!
ARNALDO – Guarda che però mi hai giurato amore eterno.
MARCELLA – Se tu madar cuntinua da cal pas che, a vaghi me a fa la pace eterna.
ARNALDO – Oh come sei esagerata, guarda che mia madre ti vuole bene.
MARCELLA – L’am vurà ben, ma scusa, la gh’ha na testa cume an cicin pena nasì.
ARNALDO – An cicin pena nasì? Ma è un cumplimento?
MARCELLA – Varda che ades ta gh’ha stè dre ben anca te a tu madar, püdì metav al stes vestì.
ARNALDO – A proposito di vestiti, guarda che quando poi saremo sposati al sabato pomeriggio dovremo accompagnare mia mamma a fare shopping nei negozi di abbigliamento.
MARCELLA – Cus’èl?! Va che me spusi te mia tu madar!
ARNALDO – Ma dai, un po sposi anche lei.
MARCELLA – No! Propria no! Gnanca an po!
ARNALDO – Allora cosa gli dico adesso? Perché lei pensava anche di venire ad abitare con noi, noi staremmo di sopra e lei verrebbe ad abitare di sotto.
MARCELLA – Chesta po l’è na roba da fantasciensa, e se casu, ma sarà mia al casu, le la va sta ad sura e nuatar a stom da bas.
ARNALDO – Mia mamma però gli fanno male le gambe a fare le scale.
MARCELLA – E me am fa mal al cul!!
ARNALDO – Dai non arrabbiarti che hai un bambino nella pancia.
MARCELLA – No inveci ch’am rabesi! Al gh’ha da savì subit anca lu cuma la pensi in sa tu madar.
ARNALDO – Si ma almeno parla in italiano.
MARCELLA – No, a parli in dialet, acse l’impara prema al dialet che l’italian, e tu madar in ca nostra la vöi mia, s’at vö th’al dighi anca in italian: Tua madre non la voglio!
ARNALDO – Va be, adesso smettiamola, avremo tempo per parlare di mia mamma.
MARCELLA – Ohh, l’è mèi da no, sentat valà, cha vag a vedar sa gh’è me madar. (Marcella esce e Arnaldo si siede, e come al solito si atteggia come già descritto. Nel frattempo entra Rosa)
ARNALDO – Buongiorno signora Rosa.
ROSA – Oh che bröt buongiorno.
ARNALDO – Come ha detto signora Rosa?
ROSA – U det che incö l’è an bèl de.
ARNALDO – Certo, e lo sarà ancora di più il giorno che io e Marcella ci sposeremo.
ROSA – Puvra pütèla che disgrasia ch’agh casca ados.
ARNALDO – Ma cosa dice signora Rosa, lei ha sempre voglia di scherzare.
ROSA – No digh dabun! Ma prema ch’ièl ca sbraiava?
ARNALDO – Si, con Marcella abbiamo avuto una piccola discussione.
ROSA – Par la miseria, e quand la farì grosa, cusa fev? Bütev šo la casa?
ARNALDO – No, poi tutto si aggiusta, guardi che un uomo come me è difficile da trovare, sono merce rara.
ROSA – Merce rara? Te at sé an toc unich, da collezione.
ARNALDO – A visto signora Rosa che adesso viene con me.
ROSA – No me cun te agh vegni mia ad sicur.
ARNALDO – Lo dicevo in senso figurato.
ROSA – Gnanca in cal sensu le.
ARNALDO – Allora non ha capito quello che ho detto: il senso figurato si dice quando . . .
ROSA – (Interrompendolo) Vè! Mocla né! A vöt vegnar a fa al prufesur che in ca mia, li scöli me iu ša fnidi.
ARNALDO – Volevo solo delucidarla sul significato . . .
ROSA – Basta! Sta mia stracam!
ARNALDO – Come?
ROSA – Non straccarmi! (Suona il campanello d’ingresso) Chi’èl ca suna ades?
ARNALDO – Vuole che vada aprire io?
ROSA – No, versi me. (Va ad aprire a Luigina)
Scena 4
Rosa – Arnaldo – Luigina
LUIGINA – Buongiorno, pos vegnar dentar.
ROSA – Ah ma la vegna pör dentar.
ARNALDO – (Alzandosi) Mamma cosa fai qui?
LUIGINA – Am su dismengada da digh na roba a la Marcela.
ARNALDO – Signora Rosa forse non conosce mia madre.
LUIGINA – Piacere signora. (Gli da la mano)
ROSA – Ah, piacere. (La guarda sospettosa)
LUIGINA – Ma cosa fa? Ma dmandla mia da sentam, am lasla che in pe?
ROSA – Chesta l’è pes ad su fiöl . . . la varda, la faga pör quel cl’ag na voia, ansi sla völ andà ad sura in camara da lèt a fa an sunin.
LUIGINA – (Sedendosi) No me dal de a dormi mai, gh’hu sempar tanti mester da fa e da pensà.
ROSA – Chesta l’è fina a pücin, o Madona cara.
ARNALDO – Cos’è che devi dire a Marcella?
LUIGINA – Su smengà da digh al culur par li tendi, cl’è impurtant.
ARNALDO – Adesso vado a vedere dove è andata, però lascia decidere lei qualche volta.
(Arnaldo esce a cercare Marcella, e Rosa rimane con Luigina)
LUIGINA – Eh, l’è na parola, iè šuvan, bisogna dagh di cunsigli giöst, modestamente me pos dagh töti i cunsigli chi völ parchè i la sa töti ca su na dona istruida, educada, inteligente e di sani principi morali.Po gh’è da di che la Marcela in cla ca che am par mia cl’abia imparà dli gran robi, e mè fiöl forsi as meritava quèl da po. Ma ades pos iutala me, d’altronde la dventa mè nöra e an piaser pos fagal. Cusa disla le siura Rosa?
ROSA – Prema da morar a vöi fagh anca me an piaser a mè neuda.
LUIGINA – Ah se, cosa?
ROSA – Su sicura da fagh an piaser sa vaghi in armeria.
LUIGINA – In armeria? Capesi mia cusa la völ di, cumunque a pruposit da piaser, la vedrà cuma agh tirarò so ben al pütin.
ROSA – Qual pütin?
LUIGINA – Ma al putin ca gh’ha da nasar, sala mia che la Marcela lè incinta. A ma me mudestamente su stada la prema a savil, ancor prema . . .
ROSA – (Interrompendola) Ancor prema ch’indes a let?
LUIGINA – Ma cusa disla, Arnaldo am la det subit, la gh’es da savì che brau pütèl ca gh’hu, la ved anca le cuma l’è brau, sempar in urdan, al parla sul in italiano . . . (Mentre Luigina parla, Rosa si avvicina ad un quadro della Madonna che c’è appeso alla parete e si inginocchia mettendosi a pregare a mani giunte) . . . ben ma cusa fala l’è isnuciada?
ROSA – Bisogna assolutamente ca prega . . . assolutamente.
LUIGINA – Ades? Che mutivo gh’ala par metas a pregà?
ROSA – Speri che la Madona l’am vegna incuntra. Madona cara, fa che cla roba che la sia mia vera, che la mè pütèla la vaga mia fni in dl’inferan, dim Madona bèla cl’è mia vera. (Si mette a recitare l’Ave Maria, con Luigina che seduta li vicino non comprende, e fa dei gesti per indicarla come un po matta. Entra Giovanni)
Scena 5
Luigina – Rosa – Giovanni
GIOVANNI – Oh su in ca, finalmente an po da pace, a gh’era na cunfusiun in posta, iè sempar lung cume la quaresima. (Poi si accorge di Luigina e di Rosa inginocchiata che prega) E’ mort an qualdun?!
LUIGINA – No, su mia cusa gh’è in gni in ment a tu suocera, töt in an culp la sé isnuciada e la sé mesa a pregà.
GIOVANNI – A ma alura bisogna ca sia sucès quel da gros. Cusa tè suces Rosa?
ROSA – Lasum fni da pregà Giuvan, parchè preghi anca par te, sat gh’esi da savì quel cu pena sentì, at gnaresi subit anca te che in snuciun cun me.
GIOVANNI – Oh adritura, lasa le valà, dai c’at dagh na man a tirat sö.
ROSA – Ma valà ca su buna da par me. (Si rialza, e vedendola rialzarsi in modo repentino)
GIOVANNI – Oh ma cuma at sé ringiuvanida.
ROSA – Va che me su mai stada vecià caru.
LUIGINA – Ben ma Rosa, parchè ala fat na roba dal genar? Sevum che ca ciciaraum.
ROSA – Ciciaraum? Par ciciarà bisogna esar almen in du, at parlavi sul te, era un monologo, oh che parola cu tirà föra, ach credi gnanca me.
LUIGINA – E cusa agh faghi se me gh’hu na bèla parlantina.
GIOVANNI – Alura at pregavi par cla lases le.
ROSA – No pregavi par n’atra roba, sèt mia cusa gh’è suces a tu fiöla?
GIOVANNI – Me no, al su mia cusa agh sia sucès, speri gnint da mal. (Entrano Doretta, Marcella e Arnaldo. Doretta che ha sentito, va subito verso Rosa per non farla parlare)
Scena 6
Giovanni – Rosa – Luigina – Doretta – Arnaldo – Marcella
ROSA – At gh’è da savì che tu fiöla . . . (Non fa in tempo a finire la frase che interviene Doretta)
DORETTA – Mama fam an piaser, va ca gh’è da tacà an butun in sla camisa chu mes d’adla.
GIOVANNI – Pian cl’era dre dim na roba in sla Marcela.
ROSA – Apunto.
MARCELLA – Ma pupà l’è mia gnint d’impurtant.
GIOVANNI – Come gnint d’impurtant, la sera mesa fin a pregà.
DORETTA – Talsè che me madar cun la testa la cumincia a perdar quèl, né mama? (Strizzando l’occhio per fargli capire che non deve dire nulla)
ROSA – Ma va da via al cul! Me cara perdi gnint!
LUIGINA – Però dišoma che certi compurtament sono inconsulti, tipici della senilità.
ARNALDO – Mama.
ROSA - Cus’ala det cha le, ma gli töti cun me. A vagh a pregà dadla, parchè a gh’è ad bisogn almen d’an camiu e rimorchiu d’Ave Maria. (Esce)
GIOVANNI – A vagh via anca me, parchè quand a su cun certi persuni am vegn l’alergia! (Esce)
MARCELLA – Pupà, almen tasi.
DORETTA – Che educasiun.
MARCELLA – Cus’èl cla vuleva dim siura Luigina?
LUIGINA – Pensavi che par al culur dli tendi andres ben verd, al s’intuna cun al culur dli parè.
DORETA – Sl’è par quel andres ben anca an culur celest, ca sta anca mei dal verd.
LUIGINA – Oh par Diu, ades at vurè mia savì te püsè da me, che quand an qualdun al cambia aredament am ciama me.
DORETTA – Oh ades è rivà la prufesuresa di culur. (Marcella e Arnaldo vorrebbero intervenire, però capiscono che è impossibile, quindi escono di casa senza che Doretta e Luigina se ne accorgano)
MARCELLA – Andom via prema ca sciopa.
LUIGINA – Varda l’è inotil ch’at voia di quèl, tant al culur ca va ben l’è al verd!
DORETTA – Ohh, al verd, pu se casu sarà i pütèi ca scegliarà, né Marcela? Ben si’è bèla andà via.
LUIGINA – Culpa tua, at vö parlà, e at sé gnint.
DORETTA – Vè! Ta mè bèla stufà! Pu sèt cusa at dighi: che al mè om al gh’ha rašun. E ades s’at lasi mia le a ciapi la mansarina e a tla spachi in sla testa!
LUIGINA – At sé sul buna d’ufenadar, valà che mè fiöl al bina na suocera propria cativa, a vagh subit via.
DORETTA – Parchè me fiöla che suocera catla? Ch’at poci sempar al nas cume na vaca in dla grepia.
LUIGINA – (Mentre esce) At sé sul invidiusa parchè me su püsè robi da te, e comunque at vedrè che li tendi i ià turà verdi!
DORETTA – (Arrabbiata) Anca chesta la gh’ha da metas, agh nu mia asè da pensà. L’am fa vegnar na rabia ch’agh tirares adre quèl. Ahh . . . Bisogna ch’am decida da parlà cun Giuvan, ades ca gh’hu li pastigli ca ma dat al dutur, pos anca pruvagh, na volta cl’è bèl calmu, a gh’al dighi e acseta a fnirà anca cla föla che. (Rientra Giovanni)
Scena 7
Doretta – Giovanni
GIOVANNI – At di da me ca su malducà, va ch’as senteva fin föra ca sbraiavu.
DORETTA – A ma at dagh mia töti i tort, cun cla dona le as pöl mia discorar, la tira sul di sciafun.
GIOVANNI – Se Arnaldo al gh’es da cambià strada, ciaparesum töti na bèla disliberada.
DORETTA – Se ma püdom mia decidar nuatar par nostra fiöla, bisogna ca pensoma anca al su ben, va ben su madar, ma se la pütleta agh pias Arnaldo.
GIOVANNI – Se, ma l’è par al ben dla Marcela ca dighi at sé. (Nel frattempo rientrano nell’altra stanza brontolando fra loro. Subito dopo entra Rosa con il Rosario in mano)
Scena 8
Rosa a seguire Luigina
ROSA – Oh iè andà via tõti, pos pregà in santa pace. (Si mette davanti al quadro della Madonna e senza inginocchiarsi, a mani giunte inizia a pregare) Madona cara, fa che la Marcèla la sia mia incinta, fa ch’is sia sbaglià, magari l’è sul n’indigestiun. Fa che su madar an cagn a gh’ha sgagna al cul e la gabia da sta a lèt minim siè mes, e par al spavent la perd anca la parola. Madunina iotum, at dirò tre Ave Maria töti i de, ansi quatar. (Ed inizia a recitare l’Ave Maria, mentre di nuovo entra Luigina)
LUIGINA – Permes, ancor at sé dre pregà?
ROSA – Cagh gnes an folmin! Scusum Madunina, ma quand agh völ agh völ. Cusa fèt ancor che?
LUIGINA – Su turnada indre, parchè am su dismengada da digh a tu fiöla che me u studià püsè che le.
ROSA – Se chesti iè i risultà lè mei acse!
LUIGINA – At pö digal, che me u fat l’università a Paduva.
ROSA – A Paduva!? Ma Sant’Antoni intant ca ta gl’evi la davsin pudevat mia fam na grasia!
LUIGINA – Valà ch’at sé anca te na stupidlota! (Esce con Rosa che si toglie una ciabatta e gliela tira dientro)
ROSA – Stupidlota ta gh’al vè di a qualdun’atra, ma va chilé, l’ufend anca. (Ritorna davanti al quadro della Madonna) Madunina, Sant Antoni da Paduva, ades bisogna ca prega anca lu, chisà che an qualdun a ma sculta. (Rosa prega mentre entra la nipote Marcella)
Scena 9
Rosa – Marcella
MARCELLA – Ancora at preghi nona?
ROSA – Eh cara, su dre pregà sperando che suquanti robi li cambia. Sculta Marcela sèt sicura po da esar incinta?
MARCELLA – Varda te.
ROSA - Cla sia mia n’indigestiun.
MARCELLA – Nona cusa dit, su ša in tri mes, varda an po ad pansina l’as ved ša.
ROSA – Atar che indigestiun.
MARCELLA – A sèt dre preghi ca vaga töt ben.
ROSA – Ehh . . . se, ca vaga töt ben quel ca m’intendi me. Ma te pütleta al sèt a cusa at se dre andà incuntra.
MARCELLA – Oh töti li doni ia sempar fat di fiöi, al farò anca me.
ROSA – Ma l’è mia par al pütin che lu al gh’ha mia culpa, ma l’è quel cha ta spuši, cun su madar po!
MARCELLA – At fè sensa dimal par su madar purtrop, però se me Arnaldo an pias, am su inamurada, cusa pos fagh?
ROSA – (Avvicinandosi a Marcella) Vè fam vedar i’oc, l’è mia chi t’abia drugà né? No parchè at sé dre di dli robi ca sta ne in ciel ne in tèra.
MARCELLA – Nona tal sé che quand a sé inamurà, as dis a dli robi ch’at diresi mai.
ROSA – Al su, anca me sl’è par quel. (Alludendo alla sua storia con Carlin) Però varda che me t’avisi, chi le it met in crus cume al Signur.
MARCELLA – Ma nona èli robi da di?
ROSA – Atsè šuvna, atsè fnida dentar in dal bartavèl valà.
MARCELLA – Sl’è par quel am risulta che te at sia restada incinta ch’at gh’evi gnamo disdot an.
ROSA – Ehh . . . che bèl pecà cu fat. (Poi si gira verso il quadro della Madonna) Scusa Madunina bèla, la mè scapada, dopu at dirò n’atra Ave Maria.
MARCELLA – Alura vedat che anca te at sé cascada in dal bartavèl.
ROSA – Se ma dopu in dal bartavèl gh’hu fat an bèl bus e su scapada via.
MARCELLA – Bèl esempi, dopu at vö insegnam a me.
ROSA – Ben ma va che murus ch’at gh’è, a gh’ha spösa anca al fià.
MARCELLA – Ma dai, l’è mia vera, am pias acse cume l’è, ades a spetoma anca an pütin, sèt mia cuntenta ca t’adventi bisnona?
ROSA – Ma quala bisnona?! Sta mia gnanca dil par schers! Me bisnona. (Uscendo) Ma sta mia fam vegnar da redar, šuvna cuma su, ma valà cara.
MARCELLA – Ah ma cara, ch’at voia u ch’at voia mia, se me dventi mama, te th’at dventi bisnona.
FINE SECONDO ATTO
* * *
TERZO ATTO
Scena 1
Rosa – Carlin
(Carlin cammina su e giù e Rosa lo osserva)
ROSA – Elura Carlin sentat quèl?
CARLIN – No, finura senti gninte.
ROSA – Varda che apena la pastiglia la fa efet andom a ca tua né?
CARLIN – Se ma che gh’è nisun efet. (Continua a camminare su e giù per la stanza poi improvvisamente si ferma come se sentisse qualcosa)
ROSA – A fat efet?
CARLIN – (Rimane un po li poi) No, l’era sul n’aparensa.
ROSA – (Alzandosi) Ben sta che ca vegni subit.
CARLIN – Induva vèt?
ROSA – Te sta che. (Esce e mentre Carlin cammina si e giù per la stanza)
CARLIN – Ades su anca strac, l’è mèi ch’am senta. (Si siede sul divano) Sagueti girà sö e šo cume n’asan, pos anca fermam, anca parchè a gh’hu na son ca su mia, atar chè. (Rientra Rosa con un bicchiere e la pastiglia)
Scena 2
Carlin – Rosa
ROSA – Tö Carlin, tön šo n’atra, ca vardom cusa sucèd.
CARLIN – N’atra? Varda ca vaga mia a sta mal.
ROSA – Al dutur al ma det ca va ben anca do.
CARLIN – Va ben, alura tuloman šo n’atra. (Prende un’altra pastiglIa, e appena la mandata giù Rosa gli chiede subito)
ROSA – Alura?
CARLIN – Slu pena mandada šo.
ROSA – Alura spetom. (Rientra nell’altra stanza con il bicchiere)
CARLIN – Va sa gh’hu da tö šo dla roba acse, che pü a dila töta me gavres gnanca ad bisogn. (Sente un po di sonnolenza e parla in modo lento) Ma che son ca mè dat šo, pu su bèl rilasà cah su mia. (Sbadiglia e poi si corica sul divano) A stares mèi anca culgà. Oh sa sta propria ben. (Si addormenta poco dopo rientra Rosa)
Scena 3
Rosa – Carlin
ROSA – Ben cusa fèt le culgà? (Avvicinandosi) Carlin cusa fèt? Ma sal dorum. Carlin ma dismesiat insoma! Tu dat do pastigli ch’al duvres saltà cume an puledrin, lu inveci al dorum cume an barbagian. Ohh dismesciat! (Lo spinge, lo muove ma Carlin continua a dormire) Cusa faghi ades? Dismesiat ohh! Sa vegn an qualdun chisà cusa al pöl pensà. (Poi prende una coperta e lo copre) Almen acse i la ved mia. (Poi rientra nell’altra stanza) Ma che pastigli mal dat cal la? (Poco dopo entra Doretta e si accorge che sul divano c’è qualcuno coperto che dorme. Pensa che sia il marito)
Scena 4
Doretta – Carlin
DORETTA – (Avvicinandosi) Ma varda vè, as ved che la pastiglia la gh’ha fat efet. (Si avvicina ad ascoltare) Se, se, al runfa, fin trop efet. Ades a l’è al mument da digh par la Marcela. Giuvan am sentat? (Carlin risponde con un mugugno) Al sent, al sent. Acseta in dal dormiveglia a gh’ia dighi töti. Giuvan at gh’è da savì cha nostra fiöla, la Marcela, ben a l’è incinta, la speta an putin, èt capì? (Carlin risponde sempre con un mogugno e Doretta intanto comincia ad accusare sonnolenza) La capì, la capì. Ma che son ca mè dat šo anca a me. Quindi Giuvan sl’è incinta la gh’ha da spusas, cun Arnaldo, e om pensà che l’apartament cha gh’oma i posa andagh a sta, cusa dit? (Mugugno ancora di Carlin, mentre Doretta è sempre più assonata) Oh che son. (Sbadiglia) Sèt cusa fagh, an metì anca me šo che in sal divan a fa an sunin. Mè dat šo na pita, ma che robi. (Si posiziona nell’altro lato del divano coprendosi) Sta an po in la ca gh’ha staghi anca me. (Altro mugugno di Carlin. Quindi anche Doretta si mette a dormire poi entra Rosa)
Scena 5
Rosa – Doretta – Carlin
ROSA – Ben a l’è ancor le chal dorum. (Scoprendolo vede che c’è anche la figlia Doretta) Ma Dureta! (Ricoprendol subito) Cusa fèt che?! Indurmensa anca le cume na topa. Dai dasmesiat! (Muovendola) Sa vegn che al tu om cat cata a lèt cun al Carlin, ansi in sal divan, a suced al finimondo. Dureta! La fa gnanch na piega, ma cusa gh’è sucès insoma? Èla n’epidemia. Carlin dismesiat, va ch’at gh’è da vegnar insiem a me mia a mè föla. Che rispond nisun, me l’è mei ca vaga prema ca riva Giuvan. (Rientra nell’altra stanza lasciando i due coperti a dormire sul divano. Subito dopo entra Giovanni, che con evidente imbarazzo invece di portare come al solito il cappello in testa, lo tiene in mano coprendo il basso ventre, per nascondere una inaspettata “lievitazione”. Si aggira nella stanza poi si accorge del divano e va a scoprire dalla parte dove c’è la moglie)
Scena 6
Giovanni – Doretta – Carlin
GIOVANNI – Ma sa gh’è che la Dureta ca dorum, ades a vegn anca me in sal divan, che ucasiun . . . (Si accorge che dall’altra parte dorme Carlin e lancia un urlo che sveglia tutti)
Ohhhh!!! (I due sobbalzano sul divano)
CARLIN – Dureta!!!
DORETTA – Carlin!!!
GIOVANNI - Cusa fèt te che in sal divan cun mè muier?!
CARLIN – Ma me su mia, sevi che . . .
DORETTA – Ma me pensavi cat fosi te!
GIOVANNI – Ma gh’era lu, mia me! (Sempre coprendosi con il cappello)
CARLIN – Vè, me l’è mei ca vaga.
GIOVANNI – Come at vè, at sé che cat dormi a ca mia in sal divan cun mè muier, e at vè via sensa spiegà gnint! (Entra Rosa)
Scena 7
Rosa – Giovanni – Doretta – Carlin
ROSA – Ta spieghi me, Carlin l’è mè amic e prema l’è gni a catam, sicome al gh’eva son a lu fat dormar che.
GIOVANNI – Ma senti che bèla storia.
DORETTA – Ben ma parchè?
ROSA – Gavrò mia l’età u no da püdì fa quel ch’agh nu voia. Andoma Carlin tant i pöl mia capì. (Lo prende sottobraccio ed escono)
CARLIN – Ehhh . . . .
GIOVANNI – Alura l’era na scusa quela dal decespugliatore, va cl’è tu madar ca le vè.
DORETTA – Cusa pos fagh me, credevi sul che in sal divan th’agh fosi te, pensa che cun al pe gh’hu anca tucà la . . .
GIOVANNI – Anca quel tè fat!
DORETTA – Ma cuma gontia da dital cha pensavi cat fosi te.
GIOVANNI – Eh se, pütost sculta, cusa dit s’andom a lèt?
DORETTA – Ades? Sa ghoma ancora da sena.
GIOVANNI – Serca at capì cusa intendi. Gh’hu al cicin . . . cl’è dventà an galel!
DORETTA – Cosa? Ahh, ma . . . èl par quel ca th’at tegni al capèl le?
GIOVANNI – Ehhh . . .
DORETTA – Cume mai? Ma cusa tè sucès?
GIOVANNI – Mah . . . (Suonano al campanello d’ingresso. Doretta va ad aprire al dottore che entra visbilmente preoccupato)
Scena 8
Giovanni – Doretta – Corrado
DORETTA – Oh Curado.
CORRADO – Ciau, scultem su gni par div, su gni parchè . . .
GIOVANNI – Oh cuma atsè agità.
CORRADO – Vulevi div . . . chu sbaglià li pastigli.
GIOVANNI – DORETTA – Quali pastigli?!
CORRADO – Eh, la pastiglia ch’at ghevi da dagh a Giuvan . . .
GIOVANNI – Che pastiglia ghevla da dam?
CORRADO – Uguale a quela ch’at ghevi da dagh te.
DORETTA – Ma anca me la pastiglia?
GIOVANNI – Dopu ta spieghi, ma però at gh’è da spiegamal anca te.
CORRADO – Ben, la pastiglia ch’at gh’evi da da a Giuvan a glu data a la Rosa par Carlin.
GIOVANNI – DORETTA – Carlin!!!
CORRADO – Se, e la pastiglia cla gh’eva da da a Carlin l’è finida a te Giuvan.
GIOVANNI – A me, quela da Carlin.
DORETTA – Ma an gh’è dobi che mè madar la fag a dli robi dal genar.
GIOVANNI – Ecome inveci, alura at sé sta te a sbaglià?
CORRADO – Eh, scusè ma an su sbaglià, ben ma è mia sucès gnint da grave no?
GIOVANNI – Ehh . . .
CORRADO – (Uscendo) Ansi, a gh’hu dla roba buna, u vest cla fat efèt Giuvan, ciau.
GIOVANNI – Va che me comunque gh’hu mia ad bisogn.
DORETTA – Ades dim parchè at mè dat na pastiglia anca a me?
GIOVANNI – Ma varda, va ca tè fat la stesa roba. L’è cha vulevi dit na roba, e vulevi ch’at fosi an po püsè calma dal solit, mia sempar nervusa cuma at sé.
DORETTA – Ben ma anca me evi pensà la stesa roba, par dit quel in an mument ch’at fosi calmu.
GIOVANNI – Sul che la pastiglia l’è sbagliada, parchè l’era la pastiglia par Carlin.
DORETTA – Varda me madar la ricunosi pö.
GIOVANNI – Ma cla roba cat gh’evi da dim cus’èla po?
DORETTA – Sares, che la Marcela . . . sta mia rabit però.
GIOVANNI – Ma no.
DORETTA – Parchè vulevi dital quand at gh’evi la lüna giösta, insoma la Marcela l’è incinta.
GIOVANNI – Incinta? La Marcèla? Ma che bèla nutisia! E te at gh’evi paura a dimal. Ma parchè, ma varda ca su cuntent vè, ades cambia töt.
DORETTA – Ma me sevi mia cuma at la ciapavi, parchè visto cla gavrà da spusas, la püdres andà in dl’apartament ca ghoma in piasa.
GIOVANNI – Ma certu, anca sa sevi dre par vendal, e l’era la roba che inveci a gh’evi da dit me, anca me spetavi ch’at gh’esi la luna giösta, però ades visto cuma sta li robi, la nostra pütèla l’agh va a sta le.
DORETTA – Oh che bèl, e pensà ch’as sevum fat di prublemi par gnint.
GIOVANNI – Eh, l’è vera. (Entrano Marcella, Arnaldo salutando)
Scena 9
Giovanni – Doretta – Arnaldo – Marcella
GIOVANNI – (Avvicinandosi) Marcela, tu madar la ma det ch’at sé incinta.
MARCELLA – Alura a th’agh l’è det.
DORETTA – Se, se, töt a post.
GIOVANNI – Su mia cusa gh’evu da spetà a dimal.
MARCELLA – Al so pupà, ma sevum mia cum a tl’avresi ciapada, ma parchè tegnat al capèl le, che te guai a cavasal, a thagh l’è sempar in testa.
GIOVANNI – Eh l’è . . . digal te Doreta.
DORETTA – Eh l’è ch’al vuleva fagh ciapà an po d’aria a la testa.
GIOVANNI – Ben ma bisogna ca festegioma, parchè a rivarà an pütin.
ARNALDO – Sono stato io.
GIOVANNI – Vaca miseria, ma sèt che da te am sevi dismengà, varda cha gh’è da speragh ch’at sia sta te.
DORETTA – Varda che tu padar la anca det cha püdì andà a sta in dl’apartament.
ARNALDO – Bene, infatti mia madre sta già prendendo le misure.
GIOVANNI – Quali misuri?
MARCELLA – Pùpà la vulì li ciav . . . par vedar li misuri induva metar la cusina.
GIOVANNI – Ah, quindi vuatar av sevu ša mes in moto, chestu am pias mia tant, e digh a tu madar che li misuri ia faghi me, mia le.
ARNALDO – Lo so, ma mia madre sa com’è, quando si mette in testa una cosa.
DORETTA – Disom cl’è n’impiciuna né, parchè quel ca gh’è da di a sal dis Arnaldo.
MARCELLA – Urmai l’è na guera verta quela cun su madar püpà, e lu al la sa. (Suonano al campanello d’ingresso e Doretta va ad aprire)
Scena 10
Doretta – Giovanni – Marcella – Arnaldo – Luigina
DORETTA – Sevum propria dre parlà da te.
LUIGINA – (Entra come se nulla fosse) Saluti a tutti! Cume mai sevu dre parlà da me? To li ciav. (Li sta porgendo a Marcella, ma Giovanni interviene e le prende lui)
GIOVANNI – Cli ciav che iè mii, parchè l’apartament l’è miu cara Luigina.
LUIGINA – Ben ma tengli pör li ciav ades, u fat fa na copia.
DORETTA – Che robi.
GIOVANNI – Ma chi tla det?
LUIGINA – Insoma, ades l’apartament l’è da töti.
GIOVANNI – Da töti gnint, l’apartament l’è sempar miu.
DORETTA – Certu.
LUIGINA – Su andà sul a fa li msuri dla cusina, u mia fat gnint atar.
DORETTA – Iè bun anca lor da fali.
GIOVANNI – Sicuro.
LUIGINA – I giuvan bisogna iutai, adesi iè ciapà da tanti robi, dopu magari li misuri i ia sbaglia.
ARNALDO – Dai mamma non esagerare, non devi andare da qualche parte, che forse è meglio.
MARCELLA – Apunto.
LUIGINA – L’è vera, gh’hu d’andà a vedar par an celulare.
ARNALDO – Un cellulare? Ma se non l’hai mai voluto.
LUIGINA – Ma l’è mia par me, l’è par al pütin ca gh’ha da nasar, arrivederci. (Esce)
GIOVANNI – Va che tu madar l’è mata cume sent cavai.
MARCELLA – Cusa a vala a pensà ades.
ARNALDO – Scusatela. L’importante è che adesso possiamo fare le cose con calma alla luce del sole.
MARCELLA – Gh’om anca da pensà al matrimoni. (Rientra Rosa)
Scena 11
Marcella – Doretta – Giovanni – Arnaldo – Rosa
ROSA – I sentì ca gh’è aria da matrimoni eh?
MARCELLA – Certu nona al som ben.
ROSA – Alura cusa pensev da fam da regal?
DORETTA – A te? Che regal?
ROSA – Al regal par al me matrimoni. (Tutti rimangono sorpresi con varie esclamazioni)
DORETTA – Mama sta mia invià n’atra gata, ades ca n’om pena mes a post öna.
GIOVANNI – Di matrimoni agh né ša uno e agh n’om asè.
MARCELLA – Su me nona ca ma spusi.
ARNALDO – Con me si sposa.
ROSA – Mamma cara. Auguri!
DORETTA – Varda mama ca th’at sé mesa a fa rabì mia poc.
ROSA – Parchè? Sa sa spusa la Marcela, me pos mia fa atartant.
MARCELLA – Ma dai nona.
ARNALDO – Ma signora non ha più gli anni.
ROSA – Vè becaluva! Tasi né! Te i’ani th’agh iè, ma töti par gnint! (Rientra nell’altra stanza brontolando, fra le lamentele dei presenti)
DORETTA – Me madar bisogna cla tegnoma d’oc, parchè su mia cusa la pöl cumbinà.
ARNALDO – Ci vuole pazienza. Adesso noi possiamo anche andare dal parroco per metterci d’accordo sulla data.
DORETTA – Va ben.
MARCELLA – Alura as vedom dopu, ciau. (Si salutano e i due fidanzati escono)
GIOVANNI – Cla giurnada che, forsi la parà via töti li lüni storti ca gh’era in ca.
DORETTA – A parte me madar.
GIOVANNI – L’è vera.
DORETTA – Almen ades però, sia me che te gh’om pö cal penser le.
GIOVANNI – Ades ch’as som ciarì, stom mei.
DORETTA – Sculta Giuvan, ma prema evat mia det . . . ch’at vulevi . . . insoma at vulevi andà a lèt?
GIOVANNI – Eh se, l’era n’esigensa.
DORETTA – Alura sat vö.
GIOVANNI – Dabun?
DORETTA – Eh . . . (Si apprestano ad andare via, quando Giovanni si ferma)
GIOVANNI – Doretta . . .
DORETTA – Cusa gh’è? (Giovanni la guarda sconsolato) Al galèl, l’è turnà an cicin?
GIOVANNI – Ehh . . . (Rimettendosi il cappello in testa)
DORETTA – Ah, alura fom sensa andà a lèt.
GIOVANNI – Ma no inveci, chisà, la natura na qual volta forsi la pöl fa an qual miracul.
DORETTA – Se, e po se la luna ades l’è giösta . . . (Escono abbracciati)
Fine